Wat leren leerlingen en studenten over democratie? Een analyse van lesmethoden maatschappijleer en mbo-burgerschap

Samenvatting

Vanwege democratische erosie is het versterken van een democratische cultuur nog belangrijk. Dat geldt zeker ook voor Nederland. Binnen een dergelijke cultuur zijn onder meer begrip van democratie, kennis over verschillende democratiemodellen en het leren omgaan met democratische dilemma’s van groot belang. Over de inhouden omtrent democratie die leerlingen en studenten in Nederland op school leren, is niet veel bekend. Lesmethoden geven mede richting aan de inhoudelijke invulling van onderwijs over democratie. Met dit artikel geven we een beschrijving van een studie naar vijfentwintig lesmethoden maatschappijleer van het voortgezet onderwijs (vmbo en vwo) en burgerschap in het mbo. Het doel van de studie is meer inzicht krijgen in de inhoud van het onderwijs in Nederland over democratie en een indicatie krijgen van wat Nederlandse leerlingen en studenten daarover leren. De resultaten van de studie laten zien dat veel aspecten van democratie terugkomen in de lesmethoden en daarbij bestaan veel overeenkomsten tussen de lesmethoden van de verschillende onderwijstypen. Verschillende aspecten van democratie worden geschetst, de rechtsstaat komt aan bod, er komen vernieuwingen van democratie naar voren en verschillen tussen democratie en dictatuur worden beschreven. Tegelijkertijd laten de resultaten zien dat de lesmethoden ook aanzienlijke beperkingen kennen. Zo komt zeer beperkt naar voren dat er verschillende democratiemodellen bestaan en dat democratie veranderlijk is. Democratie wordt vooral gekoppeld aan de Nederlandse nationale context en democratische dilemma’s komen maar zeer beperkt aan bod. Deze studie laat zien dat het belangrijk is dat er met een kritische blik naar lesmethoden wordt gekeken.